Tết Đoan Ngọ ăn gì ? Để giữ nếp xưa, đón phúc lành

Tết Đoan Ngọ ăn gì? Gợi ý đầy đủ món cúng & ăn chơi, có cả cơm cháy chà bông giòn ngon, hợp vị hè, dễ đãi khách.

Tết Đoan Ngọ – mùng 5 tháng 5 âm lịch – là một trong những ngày lễ truyền thống lâu đời của người Việt.

Dân gian gọi đây là “Tết diệt sâu bọ”, bởi theo quan niệm xưa, đây là thời điểm chuyển mùa, sâu bệnh phát sinh, cơ thể con người dễ sinh nhiệt độc.

Việc “Tết Đoan Ngọ ăn gì?” ngày này không chỉ là để no bụng

Mà còn là cách người xưa gửi gắm mong ước: ăn gì để khỏe mạnh, sống thuận theo trời đất, cả năm bình an.

1. Cơm rượu nếp – món “giết sâu bọ” của người Việt

Từ Bắc vào Nam, cơm rượu luôn là món không thể thiếu trong sáng mùng 5. Theo quan niệm xưa, sau một mùa vụ bội thu

Con người phải “diệt sâu bọ trong bụng”, tức là thanh lọc cơ thể.

Ở miền Bắc:

Người ta chuộng cơm rượu nếp cái hoa vàng, hạt dẻo, thơm nồng, để trong chén và ăn bằng thìa. Men rượu được ủ từ vài ngày trước, lên mùi đúng độ, cay nhẹ đầu lưỡi mà ấm bụng về sau.

Ở miền Trung và miền Nam

Cơm rượu thường được vo thành viên tròn

Ngập trong nước rượu ngọt dịu, ăn mát lạnh, dễ chịu trong tiết trời oi ả.

Cơm rượu không đơn thuần là món ăn, mà còn tượng trưng cho sự gắn kết âm dương

Điều hòa khí huyết, và là lời nhắc nhở về việc sống hòa hợp với thiên nhiên.

2. Bánh gio (bánh ú tro) – nhẹ bụng, mát lành

Một món ăn khác rất đặc trưng trong ngày Đoan Ngọ là bánh gio hay còn gọi là bánh ú tro.

Bánh được làm từ gạo nếp ngâm trong nước tro nấu từ rơm rạ, gói lá chuối, buộc dây lạt và đem luộc.

Khi bóc ra, bánh trong veo, mềm dẻo như thạch, có thể ăn không hoặc chấm với mật mía ngọt ngào. Mùi bánh thoang thoảng mùi lá và tro, mộc mạc mà thấm đượm quê hương.

Bánh gio giúp làm mát ruột, tốt cho tiêu hóa, phù hợp với tiết trời oi nồng đầu hạ. Món này phổ biến từ miền Bắc đến miền Trung, như một nét tinh tế trong văn hóa ẩm thực mùa lễ tết.

3. Trái cây đầu mùa – hưởng lộc trời ban

Tháng 5 âm lịch là thời điểm cây trái bắt đầu sai quả. Tết Đoan Ngọ cũng là dịp để dâng lên tổ tiên những loại trái cây đầu mùa

Như một lời cảm tạ đất trời các miền thì lại có các loại trái cây tương đối khác:

• Miền Bắc: vải thiều, mận hậu, dưa hấu, dứa
• Miền Trung: dưa gang, thơm, mít, chuối
• Miền Nam: chôm chôm, măng cụt, xoài, nhãn

Người ta tin rằng, ăn trái cây đầu mùa trong ngày Đoan Ngọ

Giúp thanh lọc cơ thể, phòng bệnh và mang lại may mắn.

Trái cây còn mang ý nghĩa “trái ngọt hoa lành”, thể hiện sự sinh sôi, nảy nở

Báo hiệu một mùa vụ mới đầy hy vọng.

4. Chè ngọt – món ăn tròn đầy, an lành

Tết Đoan Ngọ không chỉ có món mặn, mà còn là dịp thưởng thức những món chè truyền thống – vừa ngon, vừa mang đậm ý nghĩa tâm linh.

Chè trôi nước:

Phổ biến ở miền Nam và miền Trung, với những viên chè tròn mềm, nhân đậu xanh béo bùi, nước đường gừng ngọt thanh. Viên chè tròn tượng trưng cho sự viên mãn, no đủ, hạnh phúc.

Chè đậu xanh hoặc chè kê:

Nhẹ nhàng, mộc mạc nhưng giúp cơ thể thanh nhiệt, dễ tiêu trong những ngày nắng nóng.

Chè sen long nhãn:

Món “quý tộc” với vị ngọt thanh của sen và nhãn

Thường được dùng trong các gia đình cầu kỳ hoặc cúng kiến tổ tiên.

Chè không chỉ là món tráng miệng mà còn là “món cầu an”

Thể hiện tinh thần thanh khiết, nhẹ nhàng, và hướng về điều lành.

5. Món mặn – cân bằng âm dương, giải nhiệt cơ thể

Tùy theo vùng miền, mâm cơm Tết Đoan Ngọ còn có thêm một vài món mặn

Để bổ sung dinh dưỡng và cân bằng khí huyết:

Miền Trung – thịt vịt:

Người Huế, người Quảng có tục ăn cháo vịt hoặc vịt luộc chấm mắm gừng vào ngày này. Theo y học cổ truyền, thịt vịt mát, giúp hạ nhiệt và bổ huyết.

Miền Bắc – trứng vịt lộn, thịt luộc mắm tôm:

Nhiều nơi có thói quen ăn trứng vịt lộn buổi sáng mùng 5 để “lấy vía mạnh”, cầu sức khỏe.

Miền Nam – bún mắm, bánh xèo, gỏi cuốn:

Mâm cơm có thể thêm các món mặn dân dã nhưng vẫn giữ tinh thần thanh đạm, dễ tiêu.

Dù khác nhau về món, nhưng điểm chung là: ăn vừa đủ, ăn đúng mùa, ăn vì sức khỏe – đúng với tinh thần sống thuận tự nhiên của người xưa.

Vì sao lại “giết sâu bọ”?

Cái tên “Tết giết sâu bọ” không đơn thuần là hình ảnh. Ngày xưa, người Việt sống nông nghiệp, nên rất coi trọng chu kỳ mùa vụ và chuyển giao khí hậu.

Mùng 5 tháng 5 âm lịch là thời điểm giao mùa, nhiều loại côn trùng, sâu bọ sinh sôi, cây cối cũng dễ nhiễm bệnh. Con người vì thế cũng hay mệt mỏi, sinh bệnh trong người.

Việc ăn cơm rượu, bánh gio, trái cây, thịt mát… không chỉ để thưởng thức, mà là một cách “tự điều chỉnh cơ thể”, phòng bệnh, chữa bệnh theo dân gian.

Tết Đoan Ngọ ăn gì ? Tại sao không thử Cơm cháy chà bông

Ngoài cơm rượu, trái cây, bánh ú tro… thì ngày nay, nhiều gia đình bắt đầu chọn thêm cơm cháy chà bông như một món ăn chơi cho Tết Đoan Ngọ – vừa tiện, vừa ngon, lại hợp vị ngày hè.

Miếng cơm cháy vàng ươm, giòn tan, phủ lớp chà bông heo mằn mặn, chan thêm tí nước sốt cay ngọt sệt sệt… ăn vào là bừng tỉnh vị giác.

Món này không chỉ dễ ăn mà còn giúp chống ngấy giữa một mâm đồ cúng toàn món nếp, món ngọt.

Đó là lý do cơm cháy chà bông được nhiều người trẻ và gia đình hiện đại thêm vào mâm cúng như một món ăn vặt sau lễ, “cúng xong là chiến luôn”.

Không chỉ ngon miệng, cơm cháy chà bông còn là món “ăn chắc bụng” – thích hợp cho bữa lưng lửng bụng giữa ngày, nhất là khi người ta còn kiêng cữ, không ăn thịt cá sớm.

Dù không phải món truyền thống bắt buộc, nhưng nó vẫn mang hồn cốt của người Việt: tận dụng lúa gạo, thêm thắt sáng tạo, giữ hồn bếp Việt mà vẫn hợp thời.

Ngày Tết Đoan Ngọ, có một gói cơm cháy chà bông trên bàn trà – vừa dễ đãi khách, vừa hợp khẩu vị cả người lớn lẫn con nít. Không rình rang mà vẫn làm nên chuyện.

Giữ nếp xưa, đón phúc lành

Tết Đoan Ngọ ngày nay có thể không còn rộn ràng như xưa, nhưng mỗi gia đình vẫn nên giữ chút hương xưa trong mâm cơm mùa hè.

Một chén cơm rượu, vài trái vải đầu mùa, bát chè trôi nước thanh mát…

Là đủ để nhắc nhở nhau về gốc rễ, về cách sống hòa hợp với đất trời, thuận mùa – thuận lòng – thuận tâm.

Cầu chúc bạn có một mùa Tết Đoan Ngọ ấm áp, sum vầy và an lành từ trong ra ngoài. Ăn đúng món, sống đúng nhịp – là đã gieo hạt lành cho cả năm.